TAЛ 150 ПM

(TAL 150 PM)

Algemene gegevens

Optisch systeem	Newton telescoop
Diameter primaire spiegel	150 mm
Brandpuntsafstand primaire spiegel	750 mm
Statief	Metalen zuil
Montering	Parallactisch, met ingebouwde 12V wisselstroommotor op de uuras
Bijgeleverd	25mm Plössl oculair 10mm Plössl oculair inschroefbaar kruisdraad 2x barlow lens T2 – M42 adapter 8x50 zoeker schroevendraaier 6 filters scherm voor zonneprojectie transportkist transformator (voor de motor) handleiding
Totaal gewicht	40 kg incl transportkist
Betaald	DM 1499,-

Waarom juist deze telescoop

Na diverse zelfbouwinstrumenten, was ik in augustus 2001 toe aan mijn eerste ‘echte’ telescoop Wat ik zocht was een allround startersinstrument, dat met name goed geschikt zou zijn voor deep-sky waarnemingen en een begin van astrofotografie.

Wat ik beslist niet wilde, was een wiebelig onderstel, en wat ik beslist niet kon, was meer uitgeven dan Hfl 2000.

Je kunt dan lang fantaseren over allerlei compacte en fraai uitziende spullen, maar in de praktijk zal een eisenpakket zoals hierboven altijd leiden naar iets wat lijkt op een 150 mm newtonkijker met een brandpunt van rond de 750 mm.

Drie telescopen voldeden aan bovenstaand signalement:

· Guan Sheng GS500 (Taiwan)

· Orion Optics 150/750 (UK)

· TAL 150 PM (Rusland)

Deze apparaten zijn alle verkrijgbaar voor ongeveer Hfl 1750,-.

De Guan Sheng wordt verkocht wordt door Ganymedes Amstelveen. Op de dag dat ik eigenlijk van plan was dit apparaat aan te schaffen, konden het aluminium statief en de montering mij niet overtuigen. Later las ik in een recensie dat dit instrument vrij vaak gecollimeerd moet worden, wat geen aantrekkelijk vooruitzicht is voor een beginner. Het statief van de Orion Optics leek op de foto hetzelfde als dat van de Guan Sheng. Helaas heb ik geen plaats kunnen vinden waar ik dit instrument eens aan de tandwielen kon voelen.

Ook TAL is in Nederland moeilijk verkrijgbaar. Er zijn echter wereldwijd behoorlijk wat exemplaren van de TAL 2(M) verkocht, wat geleid heeft tot flink wat positieve recencies, met name over het onderstel. Het belangrijkste verschil tussen de TAL 2(M) en de TAL 150 P(M) is de brandpuntsafstand, die bij eerstgenoemde 1200 mm bedraagt. De ‘M’ staat overigens voor de motor op de uuras. Deze is bij TAL niet achteraf aan te brengen; je kiest dus meteen voor een motor of njet.

De TAL bleek met motor evenveel te kosten als de andere kandidaten zonder, wat de doorslag gaf ten gunste van de TAL.

De aanschaf

Op 18 september heb ik de TAL opgehaald bij APM-Markus Ludes in Saarbrücken. APM fabriceert en verkoopt veel professionele telescopen, waaronder enkele zeer grote refractors. De TAL 150 PM was veruit het kleinste instrument dat stond opgesteld. Eénmaal ingepakt in de bijbehorende houten kist bleek het geheel toch nog zo zwaar, dat we het met z’n tweeën in de auto moesten tillen.

Na thuiskomst, en veel gepuzzel, bleek de montagebeugel van de zoeker te ontbreken. Ook bij APM bleek het item niet aanwezig, zodat het besteld moest worden. Markus is een beetje kortaf, maar wel uiterst correct, en een week of zes later arriveerde de beugel dan ook alsnog, keurig verpakt, per post.

Als je eenmaal weet waar alles voor dient, zet je de TAL 150 PM binnen enkele minuten op. Zoals je van een telescoop uit Siberië mag verwachten, zijn alle schroeven etc. zo groot, dat opbouw en bediening ook met handschoenen aan goed mogelijk is.

Praktijk

Intussen had ik het apparaat natuurlijk allang zonder zoeker uitgeprobeerd, met name op schoorstenen en antennes. De eerste redelijke nacht liet nog ruim vier weken op zich wachten. Op 11 oktober was het dan zover: Na het opbouwen van de telescoop zocht ik om te beginnen M81 en M82 op. Waar mijn vorige instrumenten deze objecten geheel aan mijn verbeelding overlieten, waren beide melkwegsteldels nu duidelijk samen te zien in het 25 mm oculair (30 x). Met het 10 mm oculair (75 x) was iets meer detail te zien. Met name de onregelmatigheden in M82 waren goed zichtbaar.

Wat overigens ook meteen opviel, was het kwaliteitsverschil tussen beide oculairen. Het 25 mm oculair geeft een uitermate helder en contrastrijk beeld. Zodra ik erdoor keek, had ik direct het gevoel dat ik een goede aanschaf had gedaan. Met name wide-field objecten zoals de Pleiaden en de dubbelcluster zijn overdonderend. Hier toont zich ook het voordeel van een telescoop met een openingsverhouding van f/5. De oogafstand van het 25 mm oculair is ruim, evenals het gezichtsveld. Een topper dus. De 10 mm is weliswaar niet slecht, maar valt in het niet naast de 25 mm. Je krijgt het gevoel dat er meer in zit. Ik overweeg dan ook om nog eens een groothoekoculair van dit brandpunt aan te schaffen. Met de 10 mm in combinatie met de bijgeleverde 2x barlow (150 x) bleek het mogelijk om wat planetaire waarnemingen te doen. Direct de eerste nacht zag ik de Cassini scheiding in ringen van Saturnus, en de wolkenbanden op Jupiter. Maar ook hier had ik het idee dat er meer in zat. (Dit idee werd later bevestigd, toen ik een Kasai 5mm orthoscopisch oculair aanschafte. Wat een detail !) Bij dit soort vergrotingen is de ingebouwde motor overigens zeer nuttig.

Uiteraard heb ik wat sterren in en uit focus gedraaid, en daarbij allerlei interessante concentrische ringen gezien. Om dit echter te benoemen als stertest, zou te ver gaan, omdat ik onvoldoende vergelijkingsmateriaal heb. Mijn indruk is echter dat de optische kwaliteit van deze telescoop dik in orde is.

Onderstel

De TAL 150 PM staat op een zware stalen zuil, met drie aluminium voeten. De parallactische montering wordt hierop aangebracht middels een grove schroefdraad. De montering heeft een ingebouwde 12V wisselstroommotor met slipkoppeling waarvan de frictie instelbaar is. Hierdoor is het niet nodig (en evenmin mogelijk) om de uuras vast te zetten. De transformator voor de motor wordt bijgeleverd, maar een toerenregeling ontbreekt. Het is helaas niet mogelijk om een poolzoeker aan te brengen, wat volgens mij het grootste nadeel is van deze montering. De declinatie as is vast te zetten, en beschikt over een fijnregeling. De telescoop wordt aan de montering bevestigd met twee ringen die aan de binnenkant met vilt bekleed zijn. Hierdoor kan de telescoopbuis draaien in de ringen, zonder dat deze hiervoor behoeven te worden losgemaakt.

Doordat alle onderdelen wat ‘oversized’ en zwaar zijn, is deze montering enorm stabiel. Daarnaast is hij, met name door de slipkoppeling, ook nog eens heel handig in het gebruik: Eerst even globaal uitbalanceren en dan gewoon met de handen aan de telescoop richten. Object in beeld, dan telescoop loslaten, en alles blijft netjes staan. Voor visueel gebruik is deze montering werkelijk ideaal.

Voor fotografie is het gemis van een poolzoeker lastig, maar niet onoverkomelijk. Hetzelfde geldt voor het ontbreken van een aansluiting voor declinatiemotor. Voorts is een wisselstroommotor lastig te gebruiken als er geen stopcontact in de buurt is. Er zijn converters in de handel, maar ik heb zelf een gelijkstroom naar wisselstroom omzetter gebouwd, inclusief een regelkastje voor de correcties.

Collimatie

Nog voor de eerste waarneming, was ik erin geslaagd het instrument te collimeren. Hiertoe had ik in het midden van de spiegel een stip aangebracht. Met behulp van een leeg 35mm filmdoosje (doorzichtig, met een gat precies in het midden van de bodem), en een steeksleutel voor de collimatiebouten, bleek de collimatie een fluitje van een cent te zijn. Dit komt vooral doordat de telescoopbuis slechts 85 cm lang is, waardoor je kunt de bouten kunt bijdraaien terwijl je kijkt. Met langere Newton kijkers is dat lastiger, omdat je armen dan te kort zijn. Na collimatie zijn hoofd- en vangspiegel goed te fixeren, waardoor de collimatie niet snel verloopt.

Handleiding

Bovenstaande procedure had ik overigens op internet gevonden. De handleiding rept, voor zover ik kon lezen, niet over collimatie. De handleiding is namelijk ongeveer net zo toegankelijk is als een roman van Dostojevski, en de informatieve waarde ervan is nog geringer. Pas als je al weet hoe het moet, begrijp je waar ze het over hebben. Dit euvel wordt voornamelijk veroorzaakt door de beroerde vertaling.

De Zoeker

Na aankomst van de montagebeugel, kon de zoeker op de telescoop worden aangebracht. De zoeker is opgehanger tussen twee ringen, waarbij bij iedere ring met drie boutjes de positie kan worden bepaald. Ik vond het beslist niet eenvoudig om de zoeker goed gericht te krijgen. Het is me uiteindelijk gelukt door de telescoop met 10mm oculair + barlow, en ingeschroefd kruisdraad op Polaris te richten, en vervolgens de schroefjes bij te draaien. Als de zoeker eenmaal gericht is, behoudt deze zijn instelling, omdat de zoeker compleet met montagebeugel kan worden afgenomen en opgeborgen.

De 8 x 50 zoeker zelf is overigens van uitstekende kwaliteit. Als gevolg van de grote opening, is het beeld behoorlijk gedetailleerd, en ook lichtzwakke objecten worden moeiteloos weergegeven. Nadat je met deze zoeker hebt gewerkt doe je het niet meer voor minder. Het enige nadeel ervan, is de gevoeligheid voor tegenlicht. In de buurt van heldere opbjecten die net buiten beeld liggen (maan, lantarenpalen), wordt het beeld ondergedompeld in een melkwitte gloed. De schaduw van een hand biedt in zulke gevallen uitkomst. De zoeker is overigens af te stellen op oogsterkte.

Conclusie

De belangrijkste plus- en minpunten op een rij:

Pluspunten	Minpunten
· Lage prijs · Optisch in orde · Rotsvat onderstel · Uitstekende 8 x 50 zoeker · Eersteklas 25 mm oculair · Zeer compleet totaalpakket	· Hoog gewicht · Geen poolzoeker · Geen aansluiting declinatie motor · Slechte handleiding

De TAL 150 PM biedt voor een onwaarschijnlijk lage prijs een breed inzetbare telescoop van zeer goede kwaliteit met alles erop en eraan. De f/5 openingsverhouding en de 8 x 50 zoeker maken het starhoppen tot een feest. Voor serieuze amateurs, die hun eerste instrument(je) ontgroeid zijn, is er nauwelijks een betere keuze denkbaar. Met name de mensen die aan het sparen zijn voor een dure SCT uit Amerika zou ik van harte willen uitnodigen eens een blik door de TAL te werpen.

Het grootste nadeel van de TAL is echter dat je wel bereid moet zijn om hem te tillen. Daarnaast sluit ik niet uit, dat zodra mijn verrichtingen op het gebied van de astrofotografie verder vorderen, ik de montering nog eens ga vervangen. Voorlopig is de TAL 150 PM echter een instrument dat mijn verwachtingen verre heeft overtroffen, en waarmee ik nog jaren vooruit kan.

Naschrift: (juli 2005)

De russenton kwam, de russenton ging, De dobson kwam, de dobson ging en nog steeds is de 150PM mijn hoofdinstrument. Wel heb ik hem inmiddels op een Vixen SP montering staan.

Eerder verschenen in 'Equinox'

(c) Ger Dik 2002 - 2005